Chính thức có quy định về trí tuệ nhân tạo (AI) từ năm 2026

Mục lục

Từ 01/01/2026, Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 chính thức quy định chi tiết về trí tuệ nhân tạo (AI), nguyên tắc, quản lý hệ thống AI và các hành vi bị cấm.

I. Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 có hiệu lực từ 01/01/2026

Ngày 14/6/2025, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, đã thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 (Luật số 71/2025/QH15). Luật này có hiệu lực thi hành từ 01/01/2026 và được xem là văn bản pháp luật hoàn toàn mới, lần đầu tiên điều chỉnh các vấn đề liên quan đến công nghiệp công nghệ số, công nghiệp bán dẫn, tài sản số và đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI).

Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 quy định đầy đủ về quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động công nghiệp công nghệ số. Trong đó, Chương IV được dành riêng cho quy định về trí tuệ nhân tạo với những nguyên tắc phát triển, quản lý hệ thống và dấu hiệu nhận dạng bắt buộc.

II. Khái niệm về hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI)

Khoản 9 Điều 3 Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 lần đầu tiên đưa ra khái niệm chính thức về hệ thống trí tuệ nhân tạo như sau:

Hệ thống dựa trên máy móc, được thiết kế để hoạt động với các mức độ tự chủ khác nhau, có khả năng thích ứng sau khi triển khai nhằm đạt được những mục tiêu rõ ràng hoặc ngầm định.
Hệ thống này suy luận từ dữ liệu đầu vào để tạo ra dự đoán, nội dung, khuyến nghị hoặc quyết định có thể tác động đến môi trường thực hoặc môi trường điện tử.
Hệ thống trí tuệ nhân tạo là sản phẩm công nghệ số tích hợp giữa phần cứng, phần mềm và dữ liệu.

III. Nguyên tắc phát triển, cung cấp, triển khai và sử dụng trí tuệ nhân tạo

Điều 41 của Luật quy định rõ 7 nguyên tắc quan trọng trong việc phát triển và sử dụng AI:

Phục vụ sự thịnh vượng và hạnh phúc của con người, lấy con người làm trung tâm, nâng cao năng suất lao động và thúc đẩy thông minh hóa.
Tiếp cận bao trùm, công bằng, không phân biệt đối xử, tôn trọng giá trị đạo đức, bản sắc dân tộc, quyền con người, quyền công dân và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân.
Minh bạch, trách nhiệm giải trình, có khả năng giải thích được và bảo đảm không vượt khỏi tầm kiểm soát của con người.
Bảo đảm an toàn, an ninh mạng.
Tuân thủ quy định pháp luật về dữ liệu và bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Kiểm soát rủi ro trong suốt vòng đời của hệ thống trí tuệ nhân tạo.
Tuân thủ quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các quy định pháp luật khác có liên quan.

Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ căn cứ tình hình thực tiễn để ban hành hướng dẫn cụ thể trong từng ngành, lĩnh vực.

IV. Quản lý hệ thống trí tuệ nhân tạo

Theo Điều 43 Luật Công nghiệp công nghệ số 2025, hệ thống AI được chia thành hệ thống trí tuệ nhân tạo rủi ro cao và hệ thống trí tuệ nhân tạo tác động lớn.

1. Hệ thống trí tuệ nhân tạo rủi ro cao

Là hệ thống AI có khả năng gây rủi ro hoặc tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe con người, quyền con người, quyền công dân, lợi ích công cộng và trật tự an toàn xã hội, trừ một số trường hợp sau:

Chỉ thực hiện các công việc cụ thể, tác động trong phạm vi hẹp;
Hỗ trợ con người tối ưu hóa kết quả công việc;
Thực hiện kiểm tra lỗi trong công việc do con người hoàn thành trước đó và không nhằm thay thế quyết định của con người.

2. Hệ thống trí tuệ nhân tạo tác động lớn

Là hệ thống được sử dụng đa mục đích, có số lượng người dùng lớn, số lượng tham số lớn và khối lượng dữ liệu lớn.

3. Yêu cầu quản lý

Cả hai loại hệ thống trên phải tuân thủ:

Yêu cầu kỹ thuật nghiêm ngặt;
Minh bạch trong lưu trữ và cung cấp thông tin;
Quản trị dữ liệu chặt chẽ;
Giám sát, kiểm tra định kỳ;
Bảo đảm an toàn, an ninh mạng;
Các yêu cầu quản lý cần thiết khác theo từng ngành, lĩnh vực.

Chính phủ sẽ quy định chi tiết việc quản lý tùy theo đặc thù từng lĩnh vực.

V. Dấu hiệu nhận dạng đối với hệ thống trí tuệ nhân tạo

Điều 44 Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 quy định:

AI tương tác trực tiếp với con người phải thông báo rõ cho người sử dụng biết, trừ trường hợp người dùng hiển nhiên biết mình đang tương tác với AI.
Sản phẩm công nghệ số thuộc danh mục sản phẩm tạo ra bởi AI phải có dấu hiệu nhận dạng để người hoặc máy có thể nhận biết.
Bộ Khoa học và Công nghệ có trách nhiệm:
- Ban hành danh mục sản phẩm công nghệ số tạo ra bởi AI;
- Tổ chức kiểm tra việc thực hiện các quy định về nhận dạng.

VI. Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động công nghiệp công nghệ số

Điều 12 Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 quy định 6 nhóm hành vi bị nghiêm cấm, bao gồm:

Lợi dụng AI để xâm phạm lợi ích quốc gia, quốc phòng, an ninh, quyền con người hoặc phá hoại đạo đức xã hội.
Vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trong công nghiệp công nghệ số.
Sử dụng AI để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.
Giả mạo, gian dối để được hưởng ưu đãi, hỗ trợ hoặc để loại trừ trách nhiệm khi thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ.
Cản trở hoạt động hợp pháp, hỗ trợ hoạt động bất hợp pháp về công nghiệp công nghệ số.
Triển khai hệ thống AI để xâm phạm lợi ích quốc gia, dân tộc hoặc phá hoại thuần phong mỹ tục.

VII. Ý nghĩa của quy định về trí tuệ nhân tạo từ năm 2026

Việc có quy định về trí tuệ nhân tạo lần đầu tiên tại Việt Nam là bước tiến quan trọng:

Tạo hành lang pháp lý cho doanh nghiệp phát triển công nghệ số, đặc biệt là AI;
Đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ an ninh mạng;
Giúp Việt Nam hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế số toàn cầu.